ԼՈՒՍԻԿ ՍՈՄՈՒՆՃԵԱՆ-ԱՖԱՐԵԱՆ Հայ բժշկական պատմութեան մէջ իր ուրոյն տեղը ունի Ամիրտովլաթ Ամասիացին, որ իր գիտական պատկառելի վաստակով դարձած է միջնադարեան ժամանակաշրջանի ամենէն կարկառուն դէմքերէն մէկը: Մեծ է Ամիրտովլաթ Ամասիացիի ներդրումը համաշխարհային բժշկագիտութեան զարգացման մէջ: Անոր մտքին արգասիքն են բարձրորակ շարք մը աշխատութիւններ: *** Ամիրտովլաթ Ամասիացի ծնած է շուրջ 1420-ին, Ամասիա քաղաքին մէջ: Շրջած է…
Հետազօտողները ձեւակերպած եւ վաւերացուցած են մեքենայական ուսուցման (բազմաթիւ ալկորիթմներ մէկտեղող «software» մը կամ «program» մը) մեթոտ մը, որուն ճամբով անոնք կրնան կանուխէն յայտնաբերել քաղցկեղը` աւելի փոքր արեան նմուշներու միջոցով, կը յայտնէ նոր ուսումնասիրութիւն մը, որ հրապարակուած է «Science Translational Medicine» ամսաթերթին մէջ, 24 Յունուար 2024-ին: «Բազմաթիւ փաստեր ցոյց կու տան, որ քաղցկեղը, երբ ուշ յայտնաբերուի,…
ՏՈՔԹ. ՏԻԳՐԱՆ ԳԱՎԱՖԵԱՆ Ժողովուրդին մէջ ընդհանրացած այս բառն է, որ կը գործածենք իբր վերնագիր. թէեւ սիաթիք բառը ջիղի մը անունն է պարզապէս. անոր ցաւը բժիշկները կը կոչեն «նեւրալժի սիաթիք», որ կամացկամաց կրճատուած է, ժողովրդական լեզուի մէջ: Սիաթիքը կը տեսնենք, ընդհանրապէս, երեսուն տարիքը անց անձերու քով: Թէեւ հիւանդը պաղը կամ խոնաւութիւնը պատճառ կը բռնէ իր ցաւերուն,…
ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ Կապոյտ հազխեղդահազը (wooping cough-pertussis) սուր վարակիչ (infectious) հիւանդութիւն մըն է եւ կը յատկանշուի շնչառական ուղիներու՝ խռչափողի, շնչափողի եւ ցնցուղներու (bronchi) լորձնաթաղանթներուն բորբոքումով եւ ջրուռեցքով (edema) ինչպէս նաեւ՝ ուժգին, սաստիկ, ջղաձգային, անհակակշռելի եւ նոպայական հազով (paroxismal): Կապոյտ հազի յարուցիչը Պորդետելլա բերդուսիս (Bordetella pertussis) մանրէն է: Ան կը փոխանցուի օդակաթիլային ընթացքով՝ հազիփռնգտուքի միջոցով: Վարակուող…
Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութեան տուեալներուն համաձայն, կը նախատեսուի որ քաղցկեղի 35 միլիոն նոր պարագաներ արձանագրուին 2050 թուականին՝ 77 տոկոսով աւելի քան 2022-ին գնահատուած 20 միլիոն պարագաները՝ ընդգծելով հիւանդութեան կանուխ յայտնաբերման արդիւնաւէտ մեթոտներու հրատապ անհրաժեշտութիւնը: Կանուխ ախտորոշման բերումով, բուժման եղանակները ընդհանրապէս աւելի արդիւնաւէտ կ’ըլլան: Վերջերս, Շուէտի Կէօթենպըրկ համալսարանի հետազօտողները պարզած են, որ քաղցկեղի բջիջներուն մէջ յայտնաբերուած…
ՊԱՏՐԱՍՏԵՑ ԹԱՄԱՐ ԱԲՈՎԵԱՆ Ծխելը ուղեղի կծկում կը պատճառէ եւ որքան աւելի ու երկար ծխէ մարդ, այնքան աւելի մեծ կ’ըլլայ վնասը, կը բացայայտէ նոր հետազօտութիւն մը: Ուղեղին կծկումը կ’առաջնորդէ մտային կարողութեանց անկումին եւ կը բարձրացնէ մտագարութեան (dementia) եւ «Ալզհայմըր»ի վտանգը: Ծխելը դադրեցնելը կրնայ օգնել կասեցնելու ուղեղի կծկումը, սակայն չ’օգներ ամբողջութեամբ անոր վերականգնուելուն: Հետազօտութեան հեղինակները…
Ամերիկեան «MIT» համալսարանի արհեստագէտները պատրաստած են ախտորոշիչ մասնիկներ, որոնք ներշնչուելով կրնան ճանչնալ թոքերու քաղցկեղին առնչուած սպիտակուցները: Այս նորարարական միջոցառումը կրնայ յանգիլ թոքերու քաղցկեղի աւելի արագ եւ կանուխ յայտնաբերումին: Փրոֆ. Սանկիթա Պհաթիա, որ «John and Dorothy Wilson» անուան առողջապահական գիտութիւններու եւ արհեստագիտութեան, ինչպէս նաեւ՝ ելեկտրական եւ համակարգչային գիտութեանց փրոֆէսոր է «MIT»-ի մէջ, կը բացատրէ, թէ այս…
Երակատապը, վիրաբուժական գործողութեան մը ենթարկուող, եւ կանանց մօտ ալ տղաբերքէ ետք յառաջ եկող բարդութիւն մը ըլլալով՝ բաւական զոհեր խլած է: Հիները կարծես իրաւունք ունէին, երբ կ’ըսէին. «Տղաձգան կնոջ մը մէկ ոտքը մինչեւ 40 օր գերեզմանի փոսին մէջն է»: Այսօր, բարեբախտաբար, այդպիսի հաւանականութիւն մը շատ հազուագիւտ պարագայ մը միայն կրնայ ըլլալ: Այդ բարիքը ներկայ գիտութեան…
«Մոտերնա» (Moderna Laboratories) ընկերութեան գործադիր ընդհանուր տնօրէն Ստեֆան Պանսել ֆրանսական AFP լրատու գործակալութեան տուած հարցազրոյցի մը մէջ յայտարարեց, որ մորթի քաղցկեղը դարմանելու միտող՝ ընկերութեան կողմէ մշակուած պատուաստը կրնայ համապատասխան մարմիններու հաւանութիւնը ստանալ 2025- ին: «Մենք կը կարծենք, որ այս պատուաստը որոշ երկիրներու մէջ պիտի արժանանայ շտապ հաւանութեան՝ 2025-էն առաջ իսկ», – ըսաւ ան՝ աւելցնելով,…
ՍԻԼՎԱ ՍՈՂՈՄՈՆԵԱՆ Ճնշուածութիւնը («stress») քու մարմնիդ հակազդեցութիւնն է, պատասխանը՝ առօրեայ հանգամանքներու: Իւրաքանչիւր անձ ունի տարբեր բնաւորութիւն մը եւ կ’ապրի տարբեր պայմաններու մէջ, ուստի կը հակադարձէ նաեւ տարբեր ձեւերով: Երբեմն, երբ շատ է ճնշուածութիւնը, անձին համար այդ մէկը կը դառնայ բնական, եւ ան չի գիտակցիր, թէ ինք լուրջ հարց մը կը դիմագրաւէ: Կիներու մօտ «stress»-ը կ’ըլլայ…